Rechtvaardig klimaatbeleid, wie is daar nou op tegen. Nou, misschien meer mensen dan je denkt. Sterker nog, misschien jij ook wel. Is ons klimaatbeleid rechtvaardig? Kijk mee en oordeel zelf.
Ik kon mijn geluk niet op. Als een kind dat zijn ogen uitkijkt in de snoepwinkel, zo voelde ik me. Alleen was ik niet in een snoepwinkel, maar in mijn kantoor. En het was geen snoep waar ik naar keek, maar een 568 pagina’s tellend document met beleidsvoornemens. Tja, wat kan ik zeggen? Beleidsdocumenten, daar ga ik nou eenmaal goed op.
Misschien geloof je het niet, maar die 568 pagina’s zijn interessanter dan je denkt. Tussen het ambtenarenjargon en technische termen zoals subsysteemvalidatie en biopyrolyse (die je meteen mag vergeten), staat ook het woord ‘rechtvaardigheid’. En niet één keer, maar tientallen keren. Dat is niet alleen interessant voor mij, als iemand die onderzoek doet naar rechtvaardig energie- en klimaatbeleid, maar ook voor jou. Ik leg je uit waarom.
Ik voelde me als een kind dat zijn ogen uitkijkt in de snoepwinkel
FreepikEnorme pot geld
Eerst even over dat document. Het heeft de prachtige titel ‘Bijlage 2a. Overzicht maatregelen MJP 2025 Klimaatfonds uitgewerkt in fiches’. Ook die titel hoef je niet te onthouden. Wat je moet weten is dat er voor het klimaatbeleid in 2025 een enorme(!) pot geld is, maar liefst 9,3 miljard euro. Hoe die miljarden besteed worden, lees je in het document. Het gaat om 65 maatregelen, variërend van het inhuren van kernenergie-experts tot het subsidiëren van duurzame brandstof voor vliegtuigen.
Wat maakt dit document zo bijzonder? Voor het eerst moesten ambtenaren per maatregel aangeven welk verdelingsprincipe eraan ten grondslag ligt. Oftewel, ze moesten rechtvaardigen waarom een maatregel eerlijk is. Daardoor gaat rechtvaardigheid niet langer gehuld in een mist van goede bedoelingen. Eindelijk krijgen we zicht op welke overtuigingen er schuilgaan achter dat mooie woord.
Voordat ik vertel wat opviel in het document, heb ik eerst een vraag voor je. Hieronder staan vier hoofdprincipes waar ambtenaren uit konden kiezen. Wat vind jij de meest rechtvaardige manier om 9,3 miljard euro te verdelen?
Voor het klimaatbeleid in 2025 is een enorme(!) pot met geld, maar hoe verdeel je dat eerlijk?
FreepikGrootste nut
Nu je even op de stoel van de ambtenaar hebt gezeten, gaan we kijken wat de échte ambtenaren hebben gedaan. Hun opdracht was iets makkelijker. Zij mochten namelijk meerdere verdelingsprincipes kiezen per maatregel.
Wat valt er op? Teveel om op te noemen in deze blog. Ik licht daarom drie opvallende punten toe.
Het meest gebruikte verdelingsprincipe is ‘het grootste nut’. Dat wil zeggen dat bijna de helft van alle maatregelen vooral gericht zijn op het verminderen van zoveel mogelijk CO2. Klinkt goed, toch? Maar wat dit principe niet vertelt, is hoe de lusten en lasten worden verdeeld. Het tegengaan van CO2-uitstoot kan dus samengaan met een toename in ongelijkheid.
Bij 19 maatregelen draait het om ‘de verduurzamer verdient’. Dit betekent dat er veel geld gaat naar mensen en bedrijven die zelf stappen zetten richting verduurzaming, zoals subsidies voor elektrische auto’s. Dit lijkt eerlijk, maar het betekent vaak dat degenen die al geld hebben, meer krijgen.
Hoe verdeel je de lusten en lasten eerlijk om zoveel mogelijk CO2 te verminderen?
FreepikVan de 65 maatregelen zijn er maar vijf die echt bedoeld zijn voor de minstbedeelden. En als je daar dieper in duikt, zie je dat bij twee van de vijf kleine bedrijven worden gezien als ‘minstbedeeld’. Dat betekent dat er maar drie maatregelen overblijven voor mensen met een kleine portemonnee. Die gaan over het aanleggen van warmtenetten en subsidiëren van zonnepanelen in wijken met veel (sociale) huurwoningen.
Mocht je benieuwd zijn naar de verdeling van verdelingsprincipes, dan vind je hieronder het overzicht.
Dus, is ons klimaatbeleid rechtvaardig?
Misschien lijkt het alsof ik dat niet vind. Laat er geen twijfel over bestaan: ik vind het vreemd dat er zo weinig wordt gedaan voor mensen met een kleine portemonnee. Maar aan de andere kant, moet klimaatbeleid daarover gaan? Is het niet genoeg om gewoon vol in te zetten op het verminderen van CO2-uitstoot? Ik snap die gedachte wel, maar dan vraag ik me af: moeten we dan niet ophouden met zeggen dat we streven naar een eerlijk, rechtvaardig en inclusief klimaatbeleid? Is het eerlijke verhaal niet dat we vooral focussen op het terugdringen van CO2 zonder veel aandacht te besteden aan hoe dat de kloof tussen arm en rijk vergroot?
Wat vind jij? Laat het weten in de poll hieronder! Mocht je het leuk vinden om over deze vragen door te praten, stuur me dan een berichtje.