Naar de content
Faces of Science
Faces of Science

Gro Harlem Brundtland

Arbiederpartiet via Flickr CC BY-ND 2.0

Gro Harlem Brundtland stapte in de jaren tachtig in het mannenbolwerk van de internationale milieupolitiek. Door haar autoriteit als wetenschapper en voormalig premier van Noorwegen werden vrouwen binnen de duurzaamheidswereld niet langer gezien als sentimentele vogelbeschermers.

21 december 2017

Toen de Secretaris-General van de Verenigde Naties in december 1983 aankondigde dat Gro Harlem Brundtland voorzitter zou worden van de net ingestelde World Commission on Environment and Development was de arena van de internationale milieupolitiek nog een mannenbolwerk. Onder invloed van de tweede feministische golf begon het wereldwijde patriarchaat echter langzaam te barsten. Brundtlands benoeming – ze kreeg de voorkeur boven Jimmy Carter – was hier een duidelijk teken van. Tegelijk gaf Brundtland, dankzij haar positie als voorzitter van de invloedrijke duurzaamheidscommissie, een doorslaggevende impuls aan het gelijkheidsstreven binnen de internationale milieubeweging.

Gro Harlem Brundtland

Arbiederpartiet via Flickr CC BY-ND 2.0

Sentimentele vogelbeschermers

Als onderdeel van mijn proefschrift over de geschiedenis van duurzaamheid heb ik samen met twee collega’s het internationale netwerk van milieu- en duurzaamheidsexperts in kaart gebracht. Dat hebben we gedaan door te onderzoeken welke personen er tussen 1913 en 1990 naar grote internationale milieuconferenties gingen. Ons onderzoek laat duidelijk zien dat vrouwen voor 1980 nauwelijks een rol van betekenis speelden bij dergelijke evenementen. Het waren bijna zonder uitzondering mannen die over het milieu onderhandelden en die dus bepaalden waar duurzaamheid over ging. Als er al eens een vrouw aanwezig was bij een milieubijeenkomst dan was het vaak de vrouw van een eminente mannelijke minister of vooraanstaand wetenschapper die slechts meeging als reisgezel.

Vrouwen die zich wel als deskundige profileerden werden steevast weggezet als sentimenteel. Markiezin Antonia de Pierre, de voorzitster van de Belgische Vogelbescherming die in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog internationale congressen bezocht, konden de mannelijke afgevaardigden maar met moeite serieus nemen.

Pas vanaf midden van de jaren tachtig begon het tij te keren. Mede dankzij de VN wereldcongressen over vrouwen (in 1975, 1980 en 1985) nam het aandeel vrouwen binnen de milieubeweging toe. Ook de rol die vrouwen binnen het internationale netwerk speelden, begon te veranderen. Waar markiezin Antonia de Pierre nog gezien werd als een sentimentele vogelbeschermer, straalde Brundtland, als wetenschapper en voormalig premier van Noorwegen, deskundigheid en politieke autoriteit uit.

Voorvergadering voor de internationale milieuconferentie met voormalig premiers Lubbers, Brundtland en Rocard van Frankrijk.

By [onbekend] / ANEFO [CC BY 4.0, via Wikimedia Commons

Onoplosbare wereldproblemen oplossen

Na studies geneeskunde in Oslo en Public Health aan de Harvard-universiteit, en een baan bij de Noordse Gezondheidsdienst, werd Brundtland midden jaren zeventig Minister van Milieu in het kabinet van Trygve Bratteli. In 1981 werd ze zelfs verkozen tot eerste vrouwelijke premier van Noorwegen. Enkele maanden na haar aantreden verloor Bundtlands Sociaaldemocratische partij echter de verkiezingen en moest ze verder als leider van de oppositie.

Met de benoeming tot voorzitter van de World Commission on Environment and Development begon Brundtlands internationale carrière. De Commissie Brundtland kreeg van de VN de schijnbaar onmogelijke opdracht mee om binnen vier jaar met een integrale oplossing te komen voor zowel alle wereldwijde milieuproblemen (van luchtvervuiling tot het uitsterven van diersoorten) als de voortschrijdende economische crisis en het armoedevraagstuk in de Derde Wereld.

Tegen de verwachtingen van velen in slaagde de Commissie Brundtland in haar taak. In 1987 verscheen een rapport – Our Common Future – waarin stond dat armoede kon worden bestreden met economische groei die niet ten koste zou gaan van het milieu als de wereld over ging op duurzame ontwikkeling.

Inspirerende vrouwen

Na haar voorzitterschap van de World Commission on Environment and Development was Brundtland nog tweemaal premier van Noorwegen, en daarna tussen 1998 en 2003 directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie. Het Brundtlandrapport vond onder andere praktische uitwerking in het VN Klimaatverdrag en de Duurzame ontwikkelingsdoelen.
Ondanks al deze prestaties vind ik Brundtland toch vooral inspirerend vanwege haar bijdrage aan de emancipatiestrijd. Het feit dat een vrouw met autoriteit en kennis van zaken een VN commissie kon leiden, gaf een enorme impuls aan het gelijkheidsstreven binnen de internationale milieubeweging.

Vele inspirerende vrouwen volgden in Brundtlands voetspoor. Zo werd de Canadese Elizabeth Dowdeswell in 1992 gekozen tot directeur van het VN-Milieuprogramma en was de Ecuadoraanse Yolanda Kakabadse van 1996 tot 2005 president van IUCN, de internationale unie voor natuurbescherming. In de tijd van Markiezin Antonia de Pierre was dat simpelweg ondenkbaar geweest. Maar gelukkig is die periode van vrouwen als sentimentele vogelbeschermers voorbij.

ReactiesReageer