Naar de content
Faces of Science
Faces of Science

Mijn stokoude dieren-top 10

close up van het hoofd van een galapagos schildpad
close up van het hoofd van een galapagos schildpad
Freepik

De eendagsvlieg dankt zijn naam aan zijn vliegensvlugge levensloop, terwijl een walvis soms wel 200 jaar wordt! Maar waar komen die verschillen in levensduur vandaan? En welke dieren worden nu ècht het aller- alleroudst? Ik geef jou mijn top 10 van stokoude dieren!

29 februari 2024


Één ding is zeker: dood gaan we allemaal. Maar wannéér we dood gaan, dat is vooral onzeker. We raadplegen massaal waarzeggers met kristallen bollen – maar vaak ten spijt: niemand kan de toekomst voorspellen. Wat we wél weten, is dat we vroeg of laat te maken krijgen met een slechtere gezondheid, ziektes, of bijvoorbeeld een ongeluk. En zo niet, dan is ons lichaam op den duur gewoon letterlijk doodop. Dat geldt voor mensen, en óók voor andere dieren.

Demografie helpt een handje

Gelukkig kunnen we op basis van biologische gegevens en statistieken een redelijke schatting maken over de zogenaamde ‘mogelijke levensduur’ van een individu van een soort. Door het analyseren van de momenten van geboortes, sterftegevallen, en het verloop van veroudering binnen groepen of populaties over de tijd heen, krijgen we een idee van hoe oud iets of iemand kan worden. Dergelijke studies vallen onder de studie van de ‘demografie’. Zie hiervoor ook demo-watte?, een item waarin ik vertel over hoe ik dit als biologe bijvoorbeeld zelf onderzocht bij apen uit dierentuinen.

Net zoals er niets magisch is aan een kristallen bol, is er op deze aardbol niets zoals absolute onsterfelijkheid. Alhoewel sommige dieren de naam ‘levend fossiel’ dragen – denk aan de primitief-ogende Nautilus of degenkrab - wil dat nog niet zeggen dat die dieren nooit doodgaan. In tegendeel! Ze heten alleen zo omdat ze qua uiterlijk er nog hetzelfde uitzien als hun oer-voorouders. Maar zowel Nautilussen als degenkrabben leven gemiddeld zo’n twintig jaar voordat ze gewoon het licht zien. Tóch zijn er wel andere diersoorten die, wat ouder worden betreft, een beetje valsspelen…

Uitzonderlijke wezens?

Er bestaan soorten kwallen die kunnen wisselen tussen levensstadia en zichzelf zo continu ‘verjongen’. Ook zijn er zogenaamde ‘Hydra’ poliepen, die zichzelf telkens opnieuw bij-klonen. In theorie kunnen zulke dieren voor eeuwig voortleven. En dan heb je óók nog de glasspons, die in een extreem stabiele omgeving wel meer dan 10.000 jaar oud wordt. Maar om écht voor eeuwig te leven, zouden al deze uitblinkers zich moeten begeven in een ideale wereld met een oneindige voorraad voedsel en zonder vijanden, veranderingen, en gevaren. Dat is iets wat onze wilde natuur op aarde niet kan bieden. Zelfs niet aan bizarre kwallen en langdurige sponzen.

Hoe dan ook: laten we de uitschieters verder buiten beschouwing laten en ons focussen op diersoorten met een – voor ons – duidelijk zichtbaar verouderingspatroon. Als we naar de mens kijken, dan zien we dat wij het aardig voor elkaar hebben: mannen worden gemiddeld 80,1 jaar oud, en vrouwen gemiddeld iets ouder met 83,1 jaar. Er zijn een boel dieren die dat ook halen, of ons zelfs ver inhalen. Daarom volgt hier een top 10 van stokoude dieren!

Stokoude dieren

Zelf heeft Manon de Visser, blogger van Faces of Science, met haar 30 jaar als het goed is nog het grootste deel van haar leven voor zich liggen. Maar dieren met een zelfde - of zelfs langere! - levensduur dan de mens vindt de biologe heel fascinerend. Ze zet voor ons haar top 10 stokoude dieren op een rij.

M. de Visser

10 - Tuatara

"Deze prachtige hagedis komt alleen maar in het wild voor in Nieuw Zeeland. De meeste tuatara’s worden rond de 60 jaar, maar soms tikken ze ook de 100 aan. Deze bejaarde hagedis is ook een levend fossiel: de tuatara is nauwelijks veranderd ten opzichte van zijn voorouders uit het Juratijdperk 200 miljoen jaar geleden."

iStock

9 - Aziatische olifant

"Olifanten worden in het wild tegen de 60 à 70 jaar oud – maar soms zijn er ook uitschieters. Zo is er een olifant genaamd Vatsala in een reservaat in India die momenteel 105 jaar oud is. Zij is de enige olifant ter wereld die, voor zover bekend, de 100 is gepasseerd."

iStock

8 - Zwanenhalsmossel

"Een zwanenhalsmossel, ook wel ‘zeepiemel’ genoemd, is een schelpdier. Het lange orgaan waaraan ze die naam te danken hebben, steekt tussen de schelphelften uit en wordt gebruikt om mee adem te halen en plankton te eten. Deze excentrieke diersoort leeft gemakkelijk zo’n 150 jaar. De oudste stierf met 168 jaar."

iStock

7 - Reuzenschildpad

"Ontmoet Jonathan, het oudste nog levende landdier. Hij is geboren in 1832 en inmiddels dus al ruim 191 jaar oud. Deze Seychellenreuzenschildpad woont op het eiland Sint Helena. Een andere beroemde reuzenschildpad is Harriet, die samen met Charles Darwin reisde op zijn schip ‘De Beagle’. Uiteindelijk werd zij 176 jaar oud."

Luke McKernan voor Wikimedia via CC BY-SA 2.0

6 - Rode zee-egel

"Zee-egels zijn bizarre dieren bedekt in een pantser met stekels, waaraan ze hun naam te danken hebben. Een bijzondere soort is de rode zee-egel, die gemiddeld zo’n 100 jaar oud wordt. Maar vaak overtreffen ze dit gemakkelijk en worden ze zomaar 200! Ook kunnen ze stekels die ze verliezen weer regenereren."

iStock

5 - Groenlandse walvis

"De Groenlandse walvis leeft in het koude Noordpoolwater en wordt met gemak 200 jaar. Daarmee is het de langstlevende zoogdier. Deze walvissen lijken erg goed in staat schade in hun DNA te repareren."

Groenlandse walvis die met zijn kop uit het water steekt
Bering Land Bridge National Preserve voor Wikimedia via CC BY-SA 2.0

4 - Borstelworm

"Van deze groep wormen bestaan wel meer dan tienduizend soorten. Ze leven in alle rust in de donkere diepzee en zijn erg succesvol als het gaat om zo lang mogelijk leven: sommige soorten halen gemakkelijk de 300 jaar. Toch knap voor dieren die eigenlijk alleen uit een kop, een cilindervormig lichaam, en een staartstukje bestaan."

Charles Fisher voor Wikimedia via CC BY 2.5

3 - Koikarper

"Koikarpers zijn kweekvarianten van de gewone karper. De oudste koi ooit heette Hanako en was 225 jaar oud toen deze in 1977 stierf. In siervijvers worden koikarpers zo’n 40 jaar oud, terwijl de karpers in wilde wateren gemiddeld iets ouder worden, namelijk ongeveer 70 jaar. Hanako was duidelijk één van de uitschieters!"

iStock

2 - Groenlandse haai

"De Groenlandse haai is het langstlevende gewervelde dier. Hun levensduur wordt geschat tussen de 250 en de 500 jaar. Het duurt dan ook 150 jaar voordat deze haai zich kan voortplanten. De soort komt voor in de diepe wateren van de Atlantische Oceaan en eet vis, maar lust ook maar al te graag reuzeninktvissen."

NOAA Photo Library voor Flickr via CC BY 2.0 Deed

1 - Noordkromp

"Dit tweekleppig weekdier kan extreem oud worden dankzij zijn harde schelp, die heel stevig dicht zit. In 2006 werd een exemplaar opgevist in IJslandse wateren. Dat betekende op 507-jarige leeftijd meteen het einde voor Ming: onderzoekers doodden hem om zijn leeftijd te kunnen bepalen, en ontdekten toen hoe extreem oud hij was."

Hans Hillewaert voor Wikimedia via CC BY-SA 4.0
Bronnen